Eind juni lanceerde Apple een trailer voor haar Apple TV science fiction serie Foundation. Die is gebaseerd op de Foundation boeken van Isaac Asimov. Aangezien de serie nog niet uit is (en we geen Apple TV abonnement hebben), ben ik begonnen met de boeken te lezen. Frank Herbert publiceerde zijn welbekende Dune dan wel in 1965. Je zou vermoeden dat hij een grondlegger van het genre is, maar eigenlijk was Dune een tegen antwoord op Asimov’s werk. Die schreef Foundation eerst als een serie kortverhalen vanaf 1942. In 1951 werden die gebundeld en uitgegeven als een volwaardige space opera. Hoe hebben die verhalen de tand des tijds doorstaan?

Het Galactische Imperium is na 12.000 jaar begonnen aan haar verval. Hari Seldon, een briljante wiskundige en grondlegger van de ‘psychogeschiedenis’, voorspelt een Donker Tijdperk dat 30.000 jaar zal duren. Om de mensheid en haar kennis te redden verzamelt hij de meest scherpe geesten, kunstenaars, wetenschappers, ingenieurs,… en stuurt hij ze naar een kleine, onherbergzame planeet aan de rand van de Melkweg, temidden vijandige barbaarse rijkjes. Dat toevluchtsoord is de ‘Foundation’. Tegen die achtergrond assembleert Isaac Asimov de verdere geschiedenis van de Foundation als een serie kortverhalen die telkens een kritisch moment belichten.

Tussen een wereldoorlog en de wederopbouw, schreef Asimov een modernistische reflectie op religie, vooruitgangsdenken, technologie, massa media, politiek, socio-economie en cultuur. Seldon’s psychogeschiedenis vormt een soort deterministische theorie die de loop der dingen verklaart en die tot een onvermijdelijke conclusie zal leiden. Paradoxaal genoeg zorgt het kennen van de toekomst er juist voor dat het heden een andere richting zal uitgaan. De kortverhalen schetsen koninkrijken en republieken, die elkaar naar het leven staan en waarin het overleven van de Foundation op het spel staat. De hoofdrolspelers zijn figuren die behoren tot de elite binnen de Foundation. Ze zijn vertrouwd met Seldon’s theorie, maar proberen om wars van enige kennis de loop van de geschiedenis zo min mogelijk te beinvloeden. Dat leidt tot intriges, allianties, delicate diplomatie, koehandel, gepoker op het scherp van de snee, enzovoorts.

Foundation bevat dan ook bizarre concepten zoals wetenschappelijk en technologisch denken dat verpakt wordt als een vorm van religie inclusief tempels en hogepriesters om invloed te kunnen uitoefenen op de vijandige koninkrijken. Voor verhalen uit 1950 vond ik dat het allemaal heel modern leest. Alhoewel het best wel opvallend is hoe veel belang Asimov aan nucleaire technologie of televisie hangt.

Maar zijn het ook goed geschreven verhalen? Wel, daar wringt het schoentje. De plotlijnen van alle kortverhalen zijn vrijwel identitiek waardoor je vrij snel kan voorspellen hoe het allemaal zal eindigen. Een kortverhaal laat ook niet zo heel erg veel ruimte om de personages of interpersoonlijke relaties uit te diepen. Daardoor lijken het soms eerder karikaturen uit een cartoon te zijn dan mensen gedreven door complexe motieven, diepe gevoelens of tegenstrijdige intenties. Asimov’s schrijfstijl gaat gelukkig niet vervelen: ze is vlot, toegankelijk en zonder al te veel franje. Alles bij elkaar genomen zijn dit verhalen die zonder al te veel pretentie leesplezier willen brengen.

De grote kracht van Foundation zit dan ook niet in de verhalen zelf, maar in de world building. Asimov construeert op een methodische manier met een paar eenvoudige concepten en haken een gigantisch universum. Asimov biedt, vrij letterlijk, een fundering aan en met een aantal basisspelregels en enkele suggesties. De lezer wordt automatisch aangesproken om de rest er zelf bij te fantaseren. Dat is dan ook de reden waarom ik ook de rest van de boeken wil lezen: om er achter te komen hoe het de Foundation zal vergaan.

Als je echter op zoek bent naar een science fiction space opera met veel meer diepgang, dan denk ik dat je veel meer zal halen uit de Imperial Radch reeks van Ann Leckie.